ریخچه زنبور عسل و وضع امروزی آن
تاریخچه زنبور عسل و وضع امروزی آن

آنچه تاكنون مسجل شده این است كه زنبور عسل خیلی پیش از انسان در روی زمین بوجود آمده و زندگی می‌كرده است. اولین اثر وجودی انسان در روی زمین كه در كاوشهای زمین شناسی تاكنون بدست آمده متعلق به 600/000 سال پیش است و حال آنكه همین كاوشهای علمی در اعماق زمین‌ نشان می‌دهند كه زنبور عسل حدود 150 میلیون سال پیش وجود داشته ومشغول فعالیت وزاد وولد بوده است منتها با این تفاوت كه در آن زمان فاقد یك زندگی اجتماعی بوده ومثل خیلی از زنبورهای غیر عسلی امرزوی زندگی انفرادی داشته و هر زنبور لانه مخصوص خود را ساخته و در آن زندگی می كرده است.

حدود 50 میلیون سال بعد از دوره رشد وتكثیر شدید گیاهان و گل دادن آنها شروع شد. زنبورها از حالت انفرادی خارج و زندگی اجتماعی را ترجیح دادند وجمعیتها را بوجود آوردند.

نزدیك به 25 میلیون سال پیش یعنی زمانی كه كوههای پیرنه، آلپ ، كارپات ، قفقاز، البرز وسرانجام هیمالیا تشكیل شدند ازدیاد شدید همه حشرات از جمله زنبور عسل فرا رسیده بود. از این زمان وحتی از 40 میلیون سال پیش اثراتی از زنبور عسل به صورت سنگواره بدست آمده كه اكنون در موزه‌های مختلف از جمله موزه زنبور عسل شهر وایمارWEIMAR در آلمان نگهداری می‌شوند.

شكل زنبور عسل وكندوهای گلی روی سنگ نوشته زمان فراعنه مصر كه 4000 سال پیش حكاكی شده نشان می‌دهد كه مصریها در آن زمان از این موضوع اطلاع داشتند كه برای برداشتن عسل از كندو باید به زنبورها دود داد تا كندو از زنبور خالی گردد. در مقبره یكی از فراعنه مصر مقداری عسل پیدا شد كه بعد از 4000 سال هنوز قابل خوردن بود.

بابلیها وسومریها و ایلامیها كه همه همسایگان ایران زمان مادیها وقبل از آن می‌باشند در نوشته هایشان بارها از زنبور عسل نام برده‌اند.

آثار بدست آمده در سوئد نشان می‌دهد كه در كرانه‌های جنوبی وغربی این كشور حدود2000 سال پیش زنبور عسل می‌زیسته ومردم نیز از عسل آن استفاده می‌كردند.

در روی دسته یك كارد مفرغی كه حدود1200 سال قبل از میلاد در لرستان ساخته شده بود شكل برجسته زنبور عسل دیده می‌شد. این كارد در موزة شهر بروكسل نگهداری می‌شود.

بنابراین باید معتقد شویم كه ایرانیها در آن تاریخ زنبور عسل را می‌شناختند و از عسل آن استفاده می كردند.

حدود سال 350 قبل از میلاد مسیح ارسطو دانشمند معروف یونانی ومعلم اسكندركبیر كتابی در باره زنبور و زنبورداری وهمچنین از بیماریهای زنبور نوشت كه اولین كتابی بود كه در سالهای قبل از میلاد وحتی قرنها بعد از میلاد به رشته تحریر درآمده . وی می‌دانست كه عسل را زنبورها از شهد گلها تهیه وجمع آوری می كنند.به عقیده ارسطو بهترین عسل ، عسل آویشن THYMILAN بود.

قسمتی از كتاب وارو VARRO دانشمند رومی كه در سالهای 116 تا 27 قبل از میلاد می‌زیسته راجع به زنبور عسل بود. هموطن دیگر وی پلینیوس POLINIUS كه از 23 تا 79 بعد از میلاد زندگی می‌كرده و از طبیعی‌دانهای معروف روم است نیز كتابی دربارة زنبور عسل نوشته و درآن عده‌ای از گیاهان عسل خیز را نام برده است.

شارلمانی CHARLEMAGNE امپراطور بزرگ اروپا در سال 800 میلادی اولین زنبورستان باكندوهای سبدی را دریكی از مزارع خودش ایجاد كرد وبعلاوه دستور داد كه در تمام مزارع ، زنبورداری معمولی شده و در هر مزرعه اجباراً چند كندو برای تولید عسل نگهدارند.

قرون وسطی سالهای پررونق زنبورداری وتولید عسل در تمام اروپا بود وبیش از همه كشیشها به كارزنبورداری می‌پرداختند ولی در سالهای 1500تا1600 میلادی رونق خود را از دست داد. زیرا قیمت شكر بشدت پایین آمد و مردم برای تهیه شیرینی‌ها بیشتر روبه شكر آوردند.

اولاس ماگنوس OLAUS MAGNUS كه در زمان گوستا وازا پادشاه قدرتمند وایجاد كننده كشور سوئد می‌زیسته در سال 1555 میلادی كتابی در باره وضع زنبورداری در سوئد به رشته تحریر درآورد.

در 1568 نیكل یاكوب NIKEL JAKOB اولین كتاب خود آموز پرورش زنبور عسل به زبان آلمانی را نوشته ومنتشر كرد.

باتلر BUTLER محقق انگلیسی در سال 1609 نشان داد كه در داخل كندو حكومت ماده‌ها (ملكه ) برقرار است. مالپیگی MALPIGHI ایتالیائی كه در سالهای 1628 تا 1694 زندگی می‌كرده ساختمان داخلی بدن زنبور عسل را برای اولین بار تشریح نموده وكتابی هم در این باره از خود به یادگار گذاشت.

سوامردامSWAMMERDAM( 1637 تا 1685) در هلند وضع تولید مثل زنبورها وملكه را كشف نمود.

رنه آنت RENE ANT (1683 تا 1757) در فرانسه كندویی با جدار ، شیشه‌ای درست نموده وبه مطالعة زندگی زنبورها در داخل كندو پرداخت. وی كشف نمود كه برخلاف عقیده باتلر انگلیسی ، ملكه حاكم بر زنبورها نیست بلكه فقط مادر تام زنبورهای داخل كندوی خودش است.

در سوئیس فرانس هوبر FRANZ HUBER (1750-1821) كه از دو چشم نابینا بوده به كمك متسخدمش كندویی با قابهای متحرك ساخته بدین وسیله زندگی داخلی زنبورها را بهتر ودقیقتر تحت مطالعه قرارداد. این اولین كندو با قاب متحرك بود كه در تاریخ ساخته شد ولی وی از آن فقط برای مطالعه استفاده كرد و حال آنكه فقط 30 سال پس از مرگش بهره‌برداری از این كشف به منظور تجارت آغاز و اساس زنبورداری مدرن برروی آن پایه گذاری شد. هموطن دیگر ویKARL BONNET ( سوئیسی ) در 1762 وضع باكره‌‌زایی ملكه را كشف نمود.

پروكوپوویچ PROKOPOWITSCH (1775-1850) اولین مدرسه زنبورداری در روسیه( اوكراین ) را تأسیس وبعلاوه قابهای كوچك نیم‌كیلوئی عسل را ساخته وبه بازار عرضه نمود.

كشیش آلمانی دكتر یوهان چیرسن JOHAN DZIERZON(1811-1906) كه بزرگترین شخصیت درتاریخ زنبورداری آلمان است بعد از یك سلسله آزمایش كشف نمود كه تمام نرها از تخمهای بارور نشده تولید می گردند.

در سال 1851 لانگستروت LANGSTROTH در امریكا پس از تكمیل كردن اختراع وكشف دیگران در ساخت كندو با قابهای متحرك، اولین زنبورستان با كندوهایی كه همگی دارای قابهای متحرك بودند را ایجاد نموده وپس از انجام آزمایشهای لازم ومطمئن شدن از اقتصادی‌تر بودنش آنرا به بازار عرضه ودر سطح تجاری عمومیت داد.بازماندگان همین خانواده پس از گذشت چند نسل هنوز هم در امریكا به كار زنبورداری وخصوصاً پرورش زنبور عسل در سطح جهانی وبین ‌المللی ادامه می‌دهند. اختراع یا كشف قابهای متحرك بدون شك مهمترین كشف در تاریخ زنبورداری است بطوری كه با ورودش به میدان، تمام اصول زنبورداری قدیم زیرو رو شده وجایش را به زنبورداری مدرن امروزی داد.

در 1857 یوهان مهرینگ JOHAN MEHRING (1816-1876) در آلمان دیواره مومی را اختراع كرده وبه كمك وسایل مصنوعی آنرا ساخت.

بارون فرانس فن هروشكا FRANZ VON HRUTSCHKA اهل مجارستان در سال 1865 اكستركتور را برای جدا كردن عسل از موم با استفاده از قوه گریز از مركز ساخت.

در 1882 یك ساعت ساز آلمانی به نام وانكلرWANKLER دستگاه تولید ملكه بطور مصنوعی را درست كرد كه امروزه هم اساس تولید ملكه بطور مصنوعی برروی همان اصول قرار داشته وبرای این كار از همان دستگاه ها با كمی تفاوت وتكمیل شدنش استفاده می‌كنند.

در 1923 پروفسور كارل فون فریش KARL VON FRISCH اهل اطریش موفق به كشف طرز حرف زدن زنبور عسل گشته وبه همین دلیل هم در سال 1973 برندة جایزه نوبل شد.

درسال 1956 دانشمند روسی تریاسكوTRJASKO ثابت كرد كه ملكه در پرواز جفتگیری همیشه با چندین نر جفتگیری می‌كند و بدین طریق بر عقاید قبلی مبنی براینكه ملكه در زندگی فقط با یك نر جفتگیری می‌كند خط بطلان كشید.